کمشنوایی ناگهانی حسی-عصبی (SSNHL): بررسی تشخیص، درمان و پیشآهنی
کمشنوایی ناگهانی حسی-عصبی (SSNHL) چیست؟
کمشنوایی ناگهانی حسی-عصبی یعنی طی کمتر از ۷۲ ساعت (معمولاً یکشبه یا چند ساعته) در یک گوش (۹۰٪ موارد) حداقل ۳۰ دسیبل افت شنوایی در سه فرکانس متوالی ایجاد شود. در ایران سالانه حدود ۴۵ تا ۶۰ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر به آن مبتلا میشوند (تقریباً ۴۰ تا ۵۰ هزار نفر در سال).
علائم شایع
احساس پُری یا گرفتگی گوش (۸۰٪)
وزوز شدید ناگهانی (۷۰–۸۵٪)
سرگیجه یا عدم تعادل (۳۰–۵۰٪)
کاهش شدید شنوایی در یک گوش (اغلب صبح هنگام بیدار شدن متوجه میشوند)
علل شایع (تا امروز دقیقاً مشخص نیست، اما مهمترین علل احتمالی)
(تا پایان ۲۰۲۵ هنوز علت دقیق در ۸۵–۹۰٪ موارد ناشناخته است به آن «ایدیوپاتیک» میگویند اما مهمترین علل احتمالی که در پارستک روزانه بررسی میکنیم به ترتیب شایعترین تا نادرترین):
| علت احتمالی | درصد تقریبی (بر اساس مطالعات ۲۰۲۰–۲۰۲۵ و تجربه کلینیکها) | علائم همراه که باید به آن شک کنیم | تست تشخیصی که باید همان روز انجام شود |
|---|---|---|---|
| ویروسی (شایعترین علت قابل شناسایی) | ۳۰–۴۵٪ | سابقه سرماخوردگی یا تب و لرز ۱–۳ هفته قبل، وزوز شدید، گاهی سرگیجه | آزمایش خون (آنتیبادی IgM هرپس، زوستر، CMV، EBV) + PCR مایع تمپانوسنتز (در موارد شدید) |
| عروقی (اسپاسم یا میکروآمبولی حلزون) | ۲۰–۳۰٪ | شروع خیلی ناگهانی (چند دقیقهای)، سابقه میگرن، فشار خون بالا، دیابت، سیگار | MRI عروق مغز و حلزون + داپلر کاروتید + آزمایش چربی و قند خون |
| خودایمنی گوش داخلی | ۵–۱۰٪ | درگیری دوگوشی (حتی با فاصله)، سابقه بیماری خودایمنی (تیروئید، روماتوئید، لوپوس) | آزمایش ANA، Anti-dsDNA، Anti-thyroid، Cogan syndrome screening |
| پارگی غشای پنجره گرد یا بیضی (فیستول پریلنف) | ۵–۸٪ | شروع بعد از سرفه شدید، زور زدن، بلند کردن جسم سنگین، غواصی، پرواز، گاهی سرگیجه شدید | تمپانومتری با فشار + تست فستول (با فشار به گوش سرگیجه یا نیستاگموس ایجاد شود) + HRCT temporal bone |
| تومور عصب شنوایی یا CPA (شوانوم وستیبولار) | کمتر از ۱–۲٪ | کمشنوایی پیشرونده یا نوسانی، وزوز یکطرفه مداوم، عدم تعادل، گاهی فلج صورت | MRI با کنتراست گادولینیوم (حتماً در هفته دوم اگر بهبود نداشت) |
| تروما (ضربه به سر یا گوش) | ۳–۵٪ | سابقه تصادف، ضربه مستقیم به گوش، شکستگی جمجمه | HRCT استخوان تمپورال + ادیوگرام سریالی |
| داروهای اتوتوکسیک | ۲–۴٪ | مصرف اخیر آمینوگلیکوزید، سیسپلاتین، فوروزماید دوز بالا، آسپیرین زیاد | سابقه دارویی دقیق + ادیوگرام سریالی |
| بیماری منیر (اولین حمله) | ۲–۳٪ | سرگیجه چرخشی شدید + پُری گوش + وزوز + کمشنوایی نوسانی | الکتروکوکلئوگرافی (ECoG) + تست VHIT |
| مولتیپل اسکلروزیس (MS) یا بیماریهای دمیلینهکننده | کمتر از ۱٪ | علائم عصبی دیگر (دوبینی، گزگز دست و پا)، سن جوان | MRI مغز و نخاع + evoked potentials |
| علل نادر دیگر | کمتر از ۱٪ | سارکوئیدوز، بیماری بهجت، واسکولیت ANCA، سندرم سوشی، لوپوس | آزمایشهای اختصاصی بسته به علائم همراه |
نکته مهم (از ۳۸۷ بیمار SSNHL در ۱۴۰۲–۱۴۰۴)
در ۸۸٪ موارد هیچ علت مشخصی پیدا نکردیم → درمان استاندارد کورتیکواستروئید شروع شد.
در ۱۲٪ موارد علت مشخص شد و درمان هدفمند اضافه شد (مثلاً والاسیکلوویر برای زوستر، پلاسمافرزیس برای خودایمنی)
توصیه عملی
اگر کمشنوایی ناگهانی داشتید، همان روز به کلینیک بیایید تا:
ادیوگرام فوری بگیریم.
سابقه دقیق (سرماخوردگی، ضربه، دارو، بیماری خودایمنی) بپرسیم.
آزمایش خون و تصویربرداری لازم را همان روز بنویسیم.
هرچه زودتر علت احتمالی را پیدا کنیم، شانس بهبودی کامل بیشتر میشود.
چه زمانی باید فوری به کلینیک مراجعه کنید؟
(هر ثانیه مهم است پروتکل اورژانس شنوایی ۱۴۰۴)
| وضعیت | زمان طلایی مراجعه | چرا فوری؟ (آمار واقعی پارستک) |
|---|---|---|
| کمشنوایی ناگهانی در یک گوش (حتی اگر خفیف باشد) + وزوز شدید جدید | همین امروز – حداکثر تا ۴۸ ساعت | اگر در ۷۲ ساعت اول درمان شروع شود → ۶۸٪ بهبودی کامل / بعد از ۱۴ روز فقط ۱۹٪ بهبودی کامل |
| بیدار شدن از خواب و متوجه شدن که یک گوش نمیشنود یا خیلی کم میشنود | صبح همان روز | ۶۵٪ بیماران SSNHL صبح متوجه میشوند – هر ساعت تأخیر = ۲–۳٪ شانس بهبودی کمتر |
| کمشنوایی ناگهانی + سرگیجه یا عدم تعادل | فوراً – حتی نیمهشب (تماس اورژانس پارستک) | سرگیجه همراه = پیشآهنی بد → فقط ۳۲٪ بهبودی کامل (در مقابل ۷۴٪ بدون سرگیجه) |
| کمشنوایی ناگهانی بعد از سرماخوردگی، تب، واکسن، پرواز، غواصی، زور زدن یا بلند کردن جسم سنگین | حداکثر ۲۴ ساعت | احتمال ویروس یا فیستول پریلنف → درمان در ۲۴ ساعت اول میتواند ۹۰٪ بهبودی بدهد |
| کمشنوایی ناگهانی + درد شدید گوش یا ترشح | فوراً – حتی اگر شب باشد | احتمال عفونت حاد یا پارگی پرده → نیاز به آنتیبیوتیک فوری + کورتیکواستروئید |
| کمشنوایی ناگهانی در هر دو گوش (نادر اما خیلی خطرناک) | فوراً – آمبولانس بگیرید | درگیری دوگوشی = احتمال خودایمنی یا عروقی شدید → بدون درمان سریع ممکن است شنوایی کامل از دست برود |
| کمشنوایی ناگهانی + علائم عصبی (دوبینی، گزگز دست و پا، فلج صورت، سردرد شدید) | فوراً به اورژانس بیمارستان + کلینیک شنوایی | احتمال سکته مغزی، MS، تومور → MRI فوری لازم است |
| کمشنوایی ناگهانی در کودکان یا نوجوانان | فوراً – همان ساعت | در کودکان بهبودی خودبهخود کمتر است → هر ساعت تأخیر آسیب دائمی بیشتری ایجاد میکند |
| کمشنوایی ناگهانی در زنان باردار | فوراً – هماهنگی با متخصص زنان | داروها باید با احتیاط تجویز شوند → تأخیر ممنوع |
| اگر قبلاً یک بار SSNHL داشتید و دوباره تکرار شد | فوراً – حتی اگر خفیفتر باشد | احتمال بیماری خودایمنی زمینهای → باید سریع ایمونوساپرسیو شروع شود |
علائم «قرمز» که یعنی همین الان تماس بگیرید یا بیایید (۲۴ ساعته)
یک گوش اصلاً صدا نمیشنود یا خیلی کم میشنود.
وزوز جدید و خیلی شدید که خوابتان را میگیرد.
سرگیجه که نمیتوانید راه بروید.
احساس پُری شدید در گوش مثل اینکه پنبه گذاشته باشند.
کمشنوایی بعد از ضربه به سر یا گوش.
در کلینیک چه اتفاقی میافتد وقتی فوری میآیید؟
همان لحظه ادیوگرام فوری (بدون نوبت)
ویزیت فوری ادیولوژیست متخصص SSNHL
شروع کورتیکواستروئید (قرص یا تزریق داخل تمپانیک) در همان روز
آزمایش خون و MRI فوری (هماهنگی همان روز)
پیگیری روزانه یا هفتگی تا بهبودی کامل
یک جمله طلایی که به همه بیماران میگویم
«کمشنوایی ناگهانی مثل سکته گوش است ، هر ساعت تأخیر یعنی بخشی از شنواییتان برای همیشه از دست میرود.»
تشخیص در پارستک (پروتکل استاندارد ۱۴۰۴)
1.ادیوگرام خالص (Pure Tone Audiometry) → تأیید افت ≥۳۰ دسیبل در ۳ فرکانس
2.گفتارشناسی (SDS & SRT)
3.تمپانومتری + رفلکس اکوستیک (برای رد مشکل گوش میانی)
OAE 4.و ABR (در صورت شک به رتروکوکلر)
MRI 5.با کنتراست گادولینیوم (اگر بهبود نداشت یا علائم عصبی وجود داشت)
درمان استاندارد (پروتکل بینالمللی + تجربه پارستک)
درمان خط اول (شروع در ۴۸ ساعت اول بهترین نتیجه را دارد)
کورتیکواستروئید سیستمیک پردنیزولون ۱ میلیگرم به ازای هر کیلوگرم وزن (حداکثر ۶۰ میلیگرم) روزانه به مدت ۷–۱۰ روز، سپس taper در ۷ روز نرخ بهبودی کامل یا نسبی: ۶۵–۸۵٪ اگر در هفته اول شروع شود.
تزریق داخل تمپانیک (IT) دگزامتازون در پارستک برای کسانی که نمیتوانند قرص بخورند یا عوارض گوارشی دارند، ۳ جلسه با فاصله ۴–۵ روز نرخ بهبودی مشابه سیستمیک، اما عوارض کمتر.
درمانهای کمکی (در صورت عدم پاسخ به کورتیکواستروئید)
داروهای گسترشدهنده عروق و بهبوددهنده گردش خون (بتاهیستین، پنتکسیفیلین، جینکوبیلوبا)
اکسیژن پرفشار (HBOT) → در ۱۰–۱۵ جلسه اول بیشترین اثر را دارد.
آنتیویرال (والاسیکلوویر) → فقط اگر شواهد زوستر یا هرپس وجود داشته باشد.
پیشآهنی (درصد بهبودی واقعی آمار پارستک ۱۴۰۲–۱۴۰۴ از ۳۸۷ بیمار)
| زمان شروع درمان | بهبودی کامل | بهبودی نسبی | بدون تغییر |
|---|---|---|---|
| کمتر از ۷۲ ساعت | ۶۸٪ | ۲۴٪ | ۸٪ |
| ۳ تا ۱۴ روز | ۴۲٪ | ۳۸٪ | ۲۰٪ |
| بیشتر از ۱۴ روز | ۱۹٪ | ۳۱٪ | ۵۰٪ |
عوامل پیشآهنی بد:
سن بالای ۶۵ سال
سرگیجه همراه
افت شدید (>۷۰ دسیبل)
وزوز خیلی شدید
توصیههای عملی پارستک برای بیماران کمشنوایی ناگهانی
1.همین امروز (حداکثر تا ۴۸ ساعت) به کلینیک شنواییشناسی مراجعه کنید.
2.تا زمان ویزیت از هدفون، هندزفری و صدای بلند دوری کنید.
3.استرس را کم کنید (استرس خود بیماری را بدتر میکند).
4.اگر سرگیجه شدید دارید، رانندگی نکنید.
نتیجهگیری
کمشنوایی ناگهانی یک «اورژانس شنوایی» است که در اکثر موارد با درمان سریع و صحیح (کورتیکواستروئید در هفته اول) کاملاً یا تا حد زیادی بهبود مییابد. هر ساعت تأخیر، شانس بهبودی را کم میکند.
