تنظیمات فناوری سمعک و چالشهای شنیدن گفتار در محیطهای نویزی
شنیدن در محیطهای پر سر و صدا همیشه یکی از دشوارترین شرایط برای افرادی بوده است که از سمعک استفاده میکنند. بسیاری از کاربران میگویند: «وقتی در خانه یا محیط آرام هستم، صدای اطراف واضح است؛ اما کافی است وارد رستوران یا خیابان شلوغ شوم تا نتوانم گفتوگوها را درست درک کنم.»
این مشکل به ظاهر ساده، ریشه در پیچیدگیهای فراوان سیستم شنوایی و فناوریهای سمعک دارد. این مقاله با تمرکز بر اینکه چطور تنظیمات مختلف سمعک بر توانایی فرد در درک گفتار در نویز اثر میگذارند، و چرا برخی افراد با وجود داشتن سمعکهای مدرن هنوز از شنیدن گفتار در محیطهای شلوغ گلایه دارند.
اهمیت موضوع برای کاربران و متخصصان شنواییشناسی
درک گفتار در نویز (Speech-in-Noise) یکی از شاخصهای اصلی رضایت کاربران سمعک است. حتی اگر قدرت تقویت صدا مناسب باشد، وقتی کاربر نتواند در یک مهمانی یا کلاس درس صدای فرد مقابل را از نویز محیط تفکیک کند، عملاً احساس ناکارآمدی از دستگاه خواهد داشت.
فناوریهای نوین مانند کاهش نویز دیجیتال (DNR)، جهتپذیری تطبیقی (Adaptive Directionality) و سیستمهای کمکشنوایی (HAT) برای حل همین چالش طراحی شدهاند. با این حال، طبق یافتههای مقاله، هنوز هم تنظیمات سمعک در بسیاری از بیماران با نیاز واقعی آنها هماهنگ نیست.
طراحی مطالعه و روش پژوهش
در این پژوهش، دادههای ۱۰۷ کاربر سمعک دوفلزی (دو گوشی) در محدوده سنی ۶۰ تا ۹۳ سال مورد بررسی قرار گرفت. تمام شرکتکنندگان سابقهی استفادهی طولانی از سمعک داشتند و در طول آزمایش، عملکرد گفتار در نویز آنها با آزمون QuickSIN اندازهگیری شد.
عوامل زیر بهصورت دقیق بررسی گردید:
1.حالت جهتپذیری سمعک (Directionality):
حالت اومنیدایرکشنال (دریافت صدا از همه جهات)
حالت ثابت (Fixed Directional)
حالت تطبیقی (Adaptive Directional)
2.سیستم کاهش نویز دیجیتال (DNR):
فعال یا غیرفعال بودن این قابلیت
3.فناوریهای کمکشنوایی (HAT):
استفاده از تجهیزات جانبی مانند میکروفونهای بیسیم، FM، یا اتصال بلوتوث
هدف پژوهشگران این بود که بفهمند: آیا بین تنظیمات واقعی سمعک افراد و شدت دشواری گفتار در نویز ارتباط معناداری وجود دارد یا نه.
یافتههای آماری و کلیدی
۱. امتیاز گفتار در نویز (QuickSIN)
امتیازهای شرکتکنندگان بین –۱٫۵ تا ۲۵ دسیبل SNR loss متغیر بود.
میانگین امتیاز کل حدود ۷ دسیبل SNR loss بود؛ یعنی بیشتر افراد در شنیدن گفتار در نویز متوسط دچار مشکل بودند.
رابطهی معناداری بین آستانه شنوایی خالص و امتیاز QuickSIN دیده شد (افرادی با افت شنوایی شدیدتر، نمرهی بالاتری از دشواری داشتند).
۲. جهتپذیری سمعک (Directionality)
جهتپذیری یکی از مهمترین ویژگیهای سمعک است. این فناوری به کاربر کمک میکند صدای جلوی خود را واضحتر بشنود و نویز اطراف را کاهش دهد.
نتایج نشان داد:
افرادی که دشواری خفیف در گفتار در نویز داشتند، بیشتر از جهتپذیری تطبیقی (Adaptive) استفاده میکردند.
در مقابل، افرادی که دشواری متوسط یا شدید داشتند، معمولاً از حالت ثابت (Fixed Directional) بهره میبردند.
تنظیم اومنیدایرکشنال (که همه صداها را از تمام جهات دریافت میکند) در بین کاربران کمتر رایج بود، اما در محیطهای بسیار پیچیده گاهی بهطور موقت فعال میشد.
این دادهها نشان میدهد انتخاب نوع جهتپذیری باید بر اساس آزمونهای گفتاری واقعی انجام شود، نه صرفاً بر اساس سلیقه یا تنظیم پیشفرض کارخانه.
۳. کاهش نویز دیجیتال (Digital Noise Reduction)
سیستم کاهش نویز دیجیتال (DNR) وظیفه دارد صداهای غیرگفتاری مانند وزش باد، صدای ترافیک یا نویز پسزمینه را شناسایی و کم کند.
در این مطالعه:
بیش از ۸۸٪ کاربران گزینهی DNR را روشن داشتند.
اما بین روشن یا خاموش بودن DNR و سطح دشواری گفتار در نویز رابطهی آماری معناداری یافت نشد.
به عبارت دیگر، فعال بودن DNR الزاماً تضمین نمیکند که درک گفتار در نویز بهتر شود. این ویژگی بیشتر به راحتی شنیداری و کاهش خستگی گوش کمک میکند، نه لزوماً افزایش وضوح گفتار.
۴. فناوریهای کمکشنوایی (HAT)
فناوریهای کمکی شامل دستگاههایی مثل میکروفونهای بیسیم، سیستمهای FM و استریمر تلویزیون است که به تقویت صدای گفتار و کاهش نویز کمک میکنند.
در این پژوهش مشخص شد تنها ۲۴٪ کاربران از چنین فناوریهایی استفاده کردهاند.
جالب آنکه هیچ ارتباط معناداری میان استفاده از HAT و سطح دشواری گفتار در نویز مشاهده نشد.
این نتیجه احتمالاً به دلیل آگاهی پایین کاربران یا عدم آموزش کافی متخصصان در استفاده از این ابزارهاست.
جدول تأثیر ویژگیهای سمعک بر عملکرد گفتار در نویز
| ویژگی فناوری سمعک | وضعیت رایج در کاربران | تأثیر بر درک گفتار در نویز |
|---|---|---|
| جهتپذیری تطبیقی (Adaptive) | بیشتر در دشواری خفیف | درک گفتار بهتر در محیطهای نیمهنویزی |
| جهتپذیری ثابت (Fixed) | بیشتر در دشواری متوسط و شدید | بهبود نسبی تمرکز بر گفتار مستقیم |
| حالت همهجهتی (Omni) | استفاده محدود | کاهش تمرکز گفتار، مناسب محیطهای باز |
| کاهش نویز دیجیتال (DNR) | روشن در بیشتر کاربران | افزایش راحتی، بدون بهبود قطعی گفتار |
| فناوریهای کمکشنوایی (HAT) | استفاده کم (۲۴٪) | مفید در تئوری، اما کاربرد پایین |
تحلیل و تفسیر علمی
بر اساس دادهها، میتوان چند نتیجهی مهم گرفت:
۱. ناهماهنگی بین تنظیمات و نیاز واقعی کاربر
بسیاری از کاربران سمعک، تنظیماتی دارند که لزوماً با الگوی شنوایی یا نتایج آزمون گفتار در نویزشان سازگار نیست.
این موضوع نشان میدهد نیاز به ارزیابی دقیقتر و تنظیم شخصیسازیشده وجود دارد.
۲. نقش حیاتی آزمون QuickSIN
آزمونهای گفتار در نویز مانند QuickSIN یا HINT میتوانند در انتخاب تنظیمات مناسب بسیار مؤثر باشند. با انجام این آزمونها، متخصص میتواند تشخیص دهد که کدام حالت جهتپذیری یا فیلتر نویز بهترین عملکرد را دارد.
۳. آموزش کاربران
کاربران باید یاد بگیرند در محیطهای مختلف (رستوران، خیابان، محل کار) چگونه تنظیمات سمعک خود را تغییر دهند. آگاهی از کارکرد دکمهها یا اپلیکیشن سمعک میتواند تجربهی شنیداری را متحول کند.
۴. استفادهی بیشتر از فناوریهای کمکی
با وجود تأثیر مثبت فناوریهایی مانند میکروفونهای بیسیم، میزان استفاده از آنها بسیار پایین است. کلینیکهای شنوایی باید آموزش عملی استفاده از HAT را در جلسات تحویل سمعک بگنجانند.
پیامدهای بالینی برای متخصصان شنوایی
1.پرسشنامهی گفتار در نویز را بهصورت روتین برای هر بیمار انجام دهید.
2.تنظیمات سمعک را بر اساس دادههای واقعی محیط کاربر تغییر دهید.
3.در هر جلسه فالوآپ، سطح رضایت بیمار از شنیدن در محیطهای نویزی را بررسی کنید.
4.اگر کاربر درک گفتار ضعیفی دارد، گزینههای پیشرفتهتر مانند سیستمهای FM یا بلوتوث را پیشنهاد دهید.
5.کاربران مسن را دربارهی تفاوت بین راحتی شنیداری و وضوح گفتار آگاه کنید.
نگاهی به آیندهی فناوری سمعک
سمعکهای نسل جدید در حال ورود به مرحلهای هستند که میتوانند بهصورت خودکار نوع محیط را تشخیص دهند و تنظیمات جهتپذیری و DNR را بهینه کنند.
برخی مدلهای جدید با هوش مصنوعی قادرند صداهای گفتاری را از نویز جدا کنند، حتی وقتی گوینده در فاصلهی دور قرار دارد.
این پیشرفتها در کنار آموزش صحیح کاربران، میتواند مشکل دیرینهی «شنیدن گفتار در نویز» را تا حد زیادی برطرف کند.
توصیههای کاربردی برای کاربران سمعک
| موقعیت شنیداری | پیشنهاد تنظیمات |
|---|---|
| محیط آرام (خانه، دفتر) | حالت Omni یا Adaptive با DNR روشن |
| رستوران یا کافه | حالت Fixed Directional، DNR روشن |
| خیابان شلوغ | Adaptive Directional یا استفاده از HAT |
| سالن اجتماعات یا کلاس درس | استفاده از سیستم FM یا میکروفون خارجی |
| تماشای تلویزیون | اتصال مستقیم بلوتوث یا Streamer |
نتیجهگیری نهایی
پژوهش حاضر نشان داد که ارتباط مستقیمی بین تنظیمات سمعک و توانایی شنیدن گفتار در نویز وجود دارد، اما این ارتباط همیشه به شکل سادهای عمل نمیکند.
فعال بودن یا نبودن فیلتر نویز، نوع جهتپذیری و استفاده از فناوریهای جانبی باید بهصورت فردبهفرد و علمی تنظیم شوند.
در نهایت، برای رسیدن به بهترین تجربهی شنیداری:
آزمون گفتار در نویز باید بخشی از روند تجویز سمعک باشد.
متخصصان باید تنظیمات را براساس محیط واقعی زندگی کاربر سفارشیسازی کنند.
کاربران نیز باید آموزش ببینند تا از امکانات سمعک خود بیشترین بهره را ببرند.
تنها در این صورت است که فناوری میتواند واقعاً کیفیت زندگی افراد کمشنوا را بهبود دهد.
منبع علمی:
Davidson, Marrone & Souza (2022). Hearing Aid Technology Settings and Speech-in-Noise Difficulties. American Journal of Audiology.
